Łabędź (Inne nazwy herbu to: Cygnus, Lambacz, Łabuć, Łambęć, Skrzynno, Skrzyński, Junosza) – herb szlachecki.
Herb Łabędź w zamku w Baranowie Sandomierskim
Opis herbu
Opis herbu: W polu czerwonym, srebrny łabędź. Klejnot samo godło. Występują również jego odmiany: żółte nogi i żółty dziób, ptak pozbawiony nóg (na wodzie lub w trawie), które nie wywodzą się od herbu średniowiecznego.
Pojawiają się również Łabędzie wkomponowane w tarcze i klejnoty innych herbów.
Najwcześniejsze wzmianki
Jeden z najstarszych polskich herbów szlacheckich. Wg legendy wywodzi się od rodu królestwa duńskiego, Piotra, palatyna królów polskich. W rzeczywistości pochodzi od Piotra Włostowica z Ołbina.
Po raz pierwszy (w zachowanym dokumencie) pieczęć z herbem Łabędź użył w 1326 Miecław z Konecka, rycerz kujawski.
Pierwszy znany zapis sądowy dotyczący herbu Łabędź pochodzi z 1406.
W wyniku unii horodelskiej w 1413 przeniesiony na Litwę. Herb przyjął Andrzej Goligunt, adoptował najprawdopodobniej Dersław ze Skrzynna (w tekście aktu unii adoptujący ród nazwany jest Łabędź alias Skrzyńscy, natomiast przywieszona do aktu pieczęć z herbem ma zatarty napis otokowy z którego można jedynie odczytać sigillum Derslai, Władysław Semkowicz na tej podstawie jako prawdopodobnego adoptującego podał Dersława ze Skrzynna).
Średniowieczne znaki pieczętne
1326 Miecław z Konecka
1412 Dunin z Krajowa, podkomorzy brzeski
1414 Dunin, podkomorzy koronny
1427 Jan z Konina, podsędek ziemski sandomierski
1430 Jan Boruta, kuchmistrz królowej (1413), wojski (1419) i podsędek sandomierski (1434)
1434 Raczko Tabutowicz – pieczęć litewska
1438 Paweł Zborzeński i Stanisław Ćwikła z Konina
1445 Maciej z Bieswodów
Występowanie
Dokumenty
Klejnoty Długoszowe
herbarze: Złotego Runa i Bellenville
Księga Bracka Świętego Krzysztofa na Arlbergu w Tyrolu,
Codex Bergshammar w brukselskim Armorial Lyncenich.
Kościoły, katedry i klasztory
kościół parafialny pod wezwaniem Wniebowzięcia Matki Boskiej w Kurozwękach – na zworniku
kościół pod wezwaniem Świętego Antoniego w Opocznie – na chrzcielnicy
kościół pod wezwaniem Świętego Stanisława Biskupa w Świniarach – na ławce
kościół w Ćmielowie – nad wielkimi drzwiami
Kościół farny w Szydłowcu – na szczycie
katedra łomżyńska – w strefie zwieńczenia nagrobka rodu Duninów-Modliszewskich
klasztor Krems w Austrii – w herbie,
kościół parafialny pw. NNMP w Czermnie
Zamki
Baranów Sandomierski
Głębowice – na murach
Zamek hr. Tarnowskich w Dzikowie (dziś osiedle Tarnobrzega)- w górnej partii ryzalitu
Powiaty, gminy i miejscowości
Powiat – kępiński
Gminy – Przasnysz, Kępno, Borkowice
Miejscowości – Rzeczyca, Biłgoraj, Rodaki, Waśniów, Widuchowa, Wrochem, Wysokie Mazowieckie, Zbąszynek, Zbąszyń, Żelechów, Kolonia Jana (dzielnica Bzie), Bełchatów-Grocholice, także wiele miejscowości w Niemczech i krajach nadbałtyckich.
Jest również znakiem własnościowym kluczewskiej papierni.
Herbowni
Audycki, Balbas, Bałaszko, Baniewicz, Bartodziejski, Berwaldzki, Berżański, Białowicz, Białowski, Bielski, Biernacki, Birżyszko, Blinstrub, Błaszkowski, Bogdanowicz, Bogdanowski, Dunin-Borkowski (Wincenty, Franciszek, Tytus, Henryk, Stanisław tyt. hr. austr. 12 X 1818, dypl. 5 II 1821, potw. w Król. Pol. 27 V 1821), Borkowski II nob. 1775, Breański, Krzysztof Fryderyk Brun|Brun, Dunin-Brzeziński, Bujnicki, Burkarth nob. 1532, Butrymowicz, Cielewicz, Ciemnicki, Czajewicz, Damniowski, Dunin-Damujowski, Daszczyński, Dobulewicz, Dobrzyński, Dołgiert, Dowgayło, Dowgird, Dunin (tyt. hr. SIR 1547, potw. pol.-sas. 23 VIII 1738, potw. w Galicji 1782, potw. w Król. Pol. 1837, 1861), Dusznikiewicz, Duszyński, Filipek, Gabryelczyk[potrzebne źródło">, Galiński, Ganckow, Giełdowski, Gierdowski, Ginwiłł, Girski odm. Gliszczyński, Głuszewski, Dunin-Głuszyński, Goligunt odm. Golginiewicz, Dunin-Goławiński, Gościkowski, Dunin-Goździkowski, Górkiewicz, Górkowicz, Górski, Grajewski, Grodziński, Grodziski, Gromacki nob. 1550, Grudziński, Gunczerzewicz nob. 1634 (Goncerzewicz, Gąceżewicz), Dunin-Hatnicki, Hatowski, Hołowczyński (kniaziowie), Horbaczewski, Horodyjski, Horoszewicz, Hryszkiewicz, Ibiański, Iszliński, Jagiełło, Jagiełłowicz, Jałgoldowicz, Janczewski, Dunin-Jastrzębski, Jawgiełło, Judycki, Jundziłłowie, Juniewicz, Jurewicz[potrzebne źródło">, Kacperski, Kamionomojski, Kaniomojski, Kantowicz, Kapuściński, Karnkowski, Karwacki, Dunin-Karwicki, Kasperski, Kąsinowski, Kęplicz, Kęstowicz, Kęstowski, Kieyzgayło, Kłopocki, Kołaczko nob. 1555, Komorowski, Konczewicz, Konderewicz, Dunin-Koninski (Kuniński), Kormułt, Kos, Kostrzejowski, Kozicz, Kozielecki, Kozicki, Kozielski, Krat, Krajewski(Krajowski), Kroczowski, Dunin-Krzczonowski, Dunin-Krzesławski, Kudrewicz odm. Kulwieć, Kuncewicz, Kunicki, Łabędzinski[potrzebne źródło">, Leszczyłowski, Lipczyński, Lutrosiński[potrzebne źródło">, Dunin-Lipski, Dunin-Lubsiński(Lubieński), Dunin-Łabęcki, Łabędzki, Łabieniec, Łęgonicki nob. 1547, Maciejowicz, Majewski, Majewski II nob. 1768, Marcinkiewicz, Marcińczyk, Markiewicz, Martusewicz, Matuszewicz (tyt. hr. ros. 1824), Matusewicz, Matyszewicz, Dunin-Mieczyński, Mesojed,Mikołaj Michnowicz Raczkowicz Bakałarz – najstarszy syn Michny, Michalak[potrzebne źródło">, Mieszczański, Mikołajewicz, Miłoszewicz (Andrzej tyt, bar. franc. 15 VIII 1809, dypl. 14 IV 1810), Minigaiło, Missopad, Dunin-Modliszewski, Monstołd, Mozeyko (Możeyko), Misiewicz, Naskręski[potrzebne źródło">, Niemieksza, Niemieszka, Ortyński, Ostrowski, Otoski, Owadowski, Pałacki, Pantkowski, Petrusiewicz, Pętkowski, Pietraszkiewicz, Piątkowski, Pilecki, Ploetz odm. Polib, Pomieski, Pomirski, Primus, Prokulbicki, Przychowski, Dunin-Przystałowski, Przyszowski, Radoński, Radostowski, Radziwiłowicz, Rafałowski, Dunin-Rajecki Ratyński, Referowski, Rostocki, Russek-Zawadzki[potrzebne źródło">, Dunin-Rusinowski, Dunin-Ruskowski, Rychlik, Rymowicz, Dunin-Rzuchowski, Sadkowski, Salomonowicz, Sartoryusz nob. 1792, Sasulicz, Sebastyanowicz, Siemaszko, Siemniszko, Dunin-Skrzyński, Ślepść, Śmiałkowski, Śmiglewicz, Dunin-Smoszewski, Sokołowski, Stanisławowicz, Steckiewicz, Stoss nob. 1790 lub 1791, Dunin-Strzeszkowski, Studziński, Sudywoj, Dunin-Suligostowski, Dunin-Sulgostowski, Szemiot odm. Szempiński, Szostak, Szostakowski, Dunin-Szpot odm. Szpotański, Szpotowski, Sztorc (Sztoc), Szwichowski, Talenti indyg. 1685, Talwosz, Tanajewski, Telefus (Talafus), Todt, Tomasiewicz, Tomaszewicz, Towtwiłł, Trakul(od Walentynowiczów)[potrzebne źródło">, Trzciński, Trzebicki, Tumliński, Urbanowicz, Walentynowicz, Waleszyński, Warszewski, Waszewicz, Dunin-Wąsowicz (1824 – na liście rodz. uprawn. do użyty. tyt. hr. w Król. Pol.), Weyssenhoff odm. Węcewicz, Widejko odm. Wodziradzki, Wojdat, Wojeński, Wojtkiewicz, Dunin-Wolski, Wołodkiewicz, Woyszko, Zaleski, Zalewski, Zawisza, Dunin-Zborzyński, Zeligowski, Żuchowski, Żukowski.
Odmiany
- Borkowski-Dunin Hrabia
Zobacz też: herbarz, heraldyka, rycerstwo, lista herbów
Linki zewnętrzne
- Opis herbu Łabędź – Paweł Kosina
- O Piotrze Włostowicu, Duninach i Łabędziu
- Źródła do „wykazu rodów pieczętujących się h. łabędź"
Bibliografia
1.Herby szlachty polskiej, S. Górzyński, J.Kochanowski, Warszawa 1992. 2. Herbarz Polski, Wiadomości historyczno-genealogiczne o rodach szlacheckich Adam Boniecki – Marek Jerzy Manikowski Ph.D., publisher by Dr. Manikowski Publikacje Elektroniczne, Kraków, Poland 2005, ISBN 83-918058-3-2